28. Tumaganga með Frjálslyndum og fleiri fýlupokum

 

            Fyrir rétt rúmum hundrað árum tókst mönnum í landsmálapólitík á Íslandi að skipta sér niður í fylkingar með svo flóknum hætti að í sögutímum í skóla tókst manni hreint alls ekki að botna í hvaða skoðanaágreiningur varð til þess að menn röðuðu sér þannig niður í andstæðar liðssveitir. Höfundar kennslu­bóka virtust ekki botna neitt mikið í þessu heldur og afgreiddu málið gjarnan með því að segja að menn hefðu haldið áfram sjálfstæðisbaráttunni og greint nokkuð á um markmið og leiðir en á endanum hafi danska stjórnin boðið Íslend­ingum að.... Það var eiginlega ekki fyrr en á ofanverðri síðustu öld að sagnfræðingar og aðrir rýnendur í íslenskt samfélag um aldamótin 1900 fóru að upplýsa okkur um að í reynd áttu myndun fylkinga og klíkuskiptingin sér rætur fyrst og fremst í valdabaráttu og prívatstyrj­öldum á milli einstakra manna. Eiginlega voru allir sammála um fyrir hverju ætti að berjast, þ.e. sjálfstjórn Ís­lendinga, og blæbrigði við þessa meginstefnu voru mótuð og sett fram í því skyni einvörðungu, að því er virðist, að réttlæta þá stöðu að Jón gat ekki þolað Pál og verið með honum í sama flokki og Páll gat ekki til þess hugsað að Jón, sem hann þoldi ekki heldur,  næði meiri völdum en hann á þingi o.s.frv. Illdeilur og rígur á milli manna og klikkanna, sem þeir voru í forsvari fyrir, áttu þannig sinn þátt í hversu Íslendingum þokaði seint áfram í átt til sjálfstjórnar og full­veldis.
            Þeir sem hafa grúskað eitthvað sér til fróðleiks í mannkynssögu - og þá sérstaklega stjórnmálasögu - verða svo sem ekkert hlessa á að þannig hafi málum verið háttað á Íslandi í lok 19. og í upphafi 20. aldar. Hinn persónulegi þáttur í stjórnmála- og valdabaráttu hefur ævinlega ráðið miklu um atburðarás­ina og stundum meiru en allar stjórnmálakenningar samanlagðar. Og enn er þetta svo. Frjálslyndi flokkurinn varð til vegna þess að einhverjir þoldu ekki ein­hverja aðra og nú hriktir í máttarstoðum þessa litla stjórnmálaflokks vegna þess að einhverjir þola ekki einhverja aðra og þessir einhverjir aðrir þola ekki þessa einhverja sem þola ekki þá. Átökin hjá Frjálslyndum og í öllum öðrum stjórn­mála­flokkum endurspegla þá „grundvallarkenningu", sem ég hef sett fram við minn lærisvein, Tuma, að oftar en ekki eigi stjórnmálaþróun sér upptök í að menn séu annað hvort að komast í feitt eða að menn séu farnir í fýlu hver út í annan. Ýmis­legt er þannin á seyði í kastala Sjálf­stæðisflokksins hjá Inverness. Ólígarkar takast á við upprunateg­undir í Fram­sókn. Samfylking ferðast um í hjólastól, hálflömuð af innri tog­streitu, og þyrfti að komast í nýja afeitrunarfótabaðið sem búið er að kynna svo rækilega í Kastljósi. Þó að enginn komist svo upp með það, þrátt fyrir fýlusvipinn á þing­mönnum flokksins, að fara í fýlu í Vinstri-grænum nema Steingrímur Sigfússon er þess að gæta að Vinstri-grænir urðu til - eins og Frjálslyndir - vegna þess að einhver þoldi ekki einhvern sem þoldi ekki þennan einhvern sem þoldi ekki hann. Við megum líka horfa upp á fallkandí­data í prófkjörum sem fara í fýlu og virðast eiga jafnauðvelt með að skipta um stjórnmálasannfæringu og nærbrækur. Og nú eru aldraðir og öryrkjar farnir í fýlu hverjir út í aðra og að auki innbyrðis hvor fylking; hlýtur það að teljast nýtt Íslandsmet í fýluköstum og stjórnmálaklofningi af þeim sökum að landsmála­samtök, sem ætla að bjóða til alþingiskosn­inga, skuli klofna áður en þau eru stofnuð.
           Það getur skemmt ýmsum að fylgjast með framvindu fýlukastanna og slagsmálum út af völdum, virðingu og valútu, en þetta fjargviðri verður á endanum til bölvunar fyrir kjós­endur og alla landsmenn og gagnast engum nema hugsanlega þeim sem ná yfirhönd í átök­unum. Hinn persónulegi þáttur hefur mikið vægi í stjórnmálum en íslenskir kjósendur eiga heimtingu á í aðdraganda alþingiskosninga að stjórnmálamenn muni eftir því að stjórn­mál eiga líka að snúast um grundvallarstefnu. Baráttumenn eldri borgara og öryrkja mættu muna eftir því líka og brýna fólk til dáða, hvern í sínum stjórnmála­flokki, í stað þess að sólunda atkvæðum fólks sem má ekki við því að þau fari í súginn.